 |
Een kapitein uit Tunis
zeilt door Workum
|
Een aantal decennia heeft Warkums Erfskip een papiertje in haar archief met een voor ons onleesbare Arabische tekst. |
|
|
Iemand heeft erbij geschreven: |
|
|
Dit heeft geset een Turkse Capitein van Theunus |
|
|
welke hier door kwam zeilen, welke zijn Schip hadde |
|
|
verlooren den 4de Julij 1798. Zijn dese naam |
|
|
Achmed Swisz |
|
|
Een uit Nederland afkomstige Arabist in Oxfortd heeft het stukje tekst of de krabbel bestudeerd van Achmed Smisz of Swisz. Hij schrijft hierover: |
|
|
Krabbel is inderdaad het juiste woord: ik kan het niet goed lezen. "Theunus" is ongetwijfeld Tunis, en die Achmed kan zeker een Turk zijn geweest, maar "Smisz" lijkt niet op een mij bekende Turkse of Arabische naam. Zou de m wellicht een w kunnen zijn, "Swisz"? Dan denk ik aan wat in het Arabisch shawish luidt, een verbastering van het Osmaans-Turkse cha'ush (modern Turks çavus), een veel voorkomende titel voor een lage militaire rang en voor diverse andere ambten. Dat een Nederlander de klank "sj" als "s" hoort en schrijft lijkt mij geheel normaal. Ik zie in het Arabische woordenboek van Hans Wehr dat shawish in Tunesië nog wordt gebruikt als "sergeant, office boy, handy man; doorman, gatekeeper". En met Google vindt men 21ste-eeuwse personen die Ahmad (of Ahmed) Shawish (of Chawich) heten. |
|
|
Voorzover ik kan zien is de tekst geen Osmaans qua taal, maar Arabisch. Helaas, het enige woord dat min of meer ondubbelzinnig lijkt, is het eerste: "Niet ...". |
|
|
Met enige fantasie zou ik in de eerste regel iets kunnen lezen als: |
|
|
"Zij (of: Jullie) hebben niet uitgegeven/betaald het loon/de prijs ...(?) betaling ...(?)". |
|
|
De tweede regel zou ook iets over "uitgeven/betalen" kunnen bevatten. Maar dit alles is erg onzeker, met zo'n ongevocaliseerd en onvolledig gepuncteerd krabbeltje zonder veel context. |
|
|
Een hartelijke groet, Geert Jan. 11/07/2016 |
|
|
De krabbel is in het jaar 1798 geschreven. Een roerige tijd met de opkomst van de Bataafse Republiek; de expansiedrift van Napoleon die een aanval doet op het door de sinds 1517 door de Ottomanen, of eigenlijk de Mannelukken, bezette Egypte op 1 juli 1798 in de baai van Aboekir bij de Nijl; de Engelsen maakten onder leiding van admiraal Horatio Nelson daar op 1 augustus 1798 weer een eind aan, door de Franse vloot te vernietigen. |
|
|
Zou Achmed Swisz zijn schip gekaapt zijn en dat ze er niet voor hebben betaald, zoals meestal het geval was? Of is zijn schip op 4 juli 1798 door de Fransen in de baai van Aboekir in beslag genomen of vernietigd? |
|
|
Hij kwam hier doorzeilen, maar zijn schip had hij verloren. Zou hij op een andermans schip hebben gezeten als passagier? |
|
|
Zo blijft er altijd wel iets te raden over. |
|
|
In ieder geval was het bijzonder voor de Workumers, dat iemand helemaal uit Tunis door Workum kwam zeilen. Ze vonden het wel zo bijzonder, dat het schriftelijk werd vastgelegd op een papiertje met het handschrift van de uit Tunis afkomstige Turkse kapitein Achmed Swizs. Tunesië behoorde toen nog tot het Ottomaanse Rijk. De Turken vormden en vormen nog steeds een minderheidsgroep in Tunesië. Zij zijn er in de 16e eeuw als militairen geplaatst, om de bewoners van Tunesië te beschermen tegen de invallen van de Spanjaarden. De meeste families van Turkse origine wonen in de havensteden zoals Tunis en Mahdia. |
|
|
Naar aanleiding van bovenstaande kregen wij een reactie van Meindert Dijkstra: |
|
|
Ik heb met belangstelling het stukje over het 'Arabische' briefje gelezen. |
|
|
Ik ben het met jullie informant uit Oxford eens, dat het vaak bijzonder moeilijk is zo'n briefje/bagatel zonder context te lezen, hoewel gezien het bijschrift wel wat over het lot van kapitein Achmed Sch(a)wish bekend is. |
|
|
Hoewel de man wordt aangeduid als een Turkse kapitein uit Tunis(?) is hij inderdaad Arabischtalig. Turks had in die tijd (1798) een veel bredere betekenis dan nu, namelijk inwoner van het Ottomaanse rijk, inclusief Noord-Afrika. |
|
|
De afleiding van de achternaam van kapitein Achmed is denk ik correct, maar het is geen functieaanduiding meer, maar gewoon zijn vadersnaam, ook wel modern Shaweesh gespeld. Inderdaad kun je tegenwoordig een aantal mensen met de naam Achmed Shaweesh/Shawesh/Shawish op het internet vinden, maar helaas tot nog toe geen 18e eeuwse. Daarvoor zal intenser historisch onderzoek nodig zijn. |
|
|
Interessant zou zijn erachter te komen hoe kapitein Ahmed zijn eigen(?) schip verloor op 4 juli 1798. Het enige wat me in de zin komt is de invasie van de Franse generaal Napoleon, de latere keizer, op 1 juli 1798 in Egypte, die inderdaad een deel van een Ottomaans-Egyptische vloot vernietigde. Blijkbaar heeft hij nu een ander schip, waarmee hij door Workum is gekomen. |
|
|
Het is natuurlijk de vraag wat hij met dit Arabisch briefje daar klaar gekregen heeft. Ik heb zelf van 1980-1989 in Egypte gewoond en gewerkt en Arabisch gestudeerd. Ik veroorloof me een enkele opmerking over de inhoud. |
|
|
Inderdaad is het woord voor 'prijs' duidelijk leesbaar en het volgende woord zou gelezen kunnen worden als 'reparatie', dus de 'prijs voor de reparatie'. Aan het eind van de eerste regel lijkt het me mogelijk te lezen 'colonel/kapitein Achmed', dus zou het inderdaad kunnen gaan om de betaling van de reparatie voor kapitein Achmed. Het briefje is blijkbaar een notitie of verzoek geschreven voor Achmed Sh(a)wish, ondertekend door een leidinggevende, van wie de naam in de ondertekening helaas moeilijk te lezen is. |
|
|
Het briefje begint overigens niet met een ontkenning maar een partikel law dat je vind aan het begin van conditionele zinnen (indien..) of een verzoek (zoals law samakht 'alsjeblieft'). Het verzoek zou dus kunnen luiden: |
|
|
Zou u de prijs/ het geld willen voorzien/betalen voor de reparatie van kapitein Achmed . getekend NN |
|
|
Een bijzonder intrigerend briefje, waarvan je je nauwelijks kunt voorstellen dat het 'werkte' op een werf in Workum, maar misschien kunnen anderen ons daarover wijzer maken hoever het krediet van een Turk in Workum ging (en wie daar natuurlijk Arabisch kende!). |
|
|
Meindert Dijkstra 27/07/2016 |
|
|
Misschien weet u meer. |
|
Het wapen van Tunesië
met bovenaan een Punische galei op een blauwe zee.
|
|
